X
    Категории: Статьи

Лезги «Алам» — културадин калам

2012-йисан июндиз чи тарихда еке вакъиа хьана — Бакуда лезги халкьдин културадин «Алам» журналдин сад лагьай нумра  чинал акъатна. Дерин мана-метлебдин малуматривни макъалайрив ацIанвай, иер чIагур цIийи журналди, гьелбетда, вишералди ватанэгьлийрин, абурукай яз и цIарарарин  кирамдинни, рикI пара шадарна. Амма садлагьана жуван фикир лугьуз тади къачунач, гуьгъуьнин сад-кьве нумра аквадалди давам гана. Ингье, зи гъиле  2013-йисан 1-нумра ава, ам санлай къачурла «Аламдин» кьуд лагьай нумра жезва.
Сифте нубатда лугьуз канзава: цIийи журналдин акунри, кIалубри ва рангари, тIимил таниш, амма рикIиз хуш тIварцIи  кIелзавайдаз нур язава, чим гузва ва ам тадиз кIелиз тазва. За гьар хтай нумра тупIалай ийизва, ахпа рикIе  акьур, вил ацукьай  материалар дикъетдивди кIелзава: профессор Я. Яралиеван «Лезгийрин къадим тарих», художник Д. Велибегован «Къадим грекрин алфавитдин бине лезги чIал я» ва мухбир К. Аламвидин «Самур» газетдин къад йис» 1-нумрадай; композитор М. Гьуьсейнован «Зурба бажарагъдин битаввал» (композитор Готфрид Гьасановакай), Я. Яралиеван «Чи сур бубайрин кхьинар», алим Ф. Беделован «Лезгийрин цIун кIвал», мухбир Д. Агъаевадин «Филифар» ва  Р. Мубилидин «Удинрин ацукьун-къарагъун» 2-нумрадай; М. Гьуьсейнован «Вири девирар патал манияр» (манидар Рагьимат Гьажиевадикай), мухбир Абир Тагьирован «Ниж» ва   Д. Велибегован «Виш аллагь ва лезги чIал» 3-нумрадай;  рагьмет хьайи зари Забит Ризванован «Зи уьмуьрдин шикилар», зари Асеф Мегьманан «Паласайрин авазар» (композитор ва музыкант Омар Аюбовакай), зари Азиз Мирзабегован «Данкодин рикI хьиз…» (зари Седакъет Керимовадикай) 2013-йисан 1-нумрадай…  И сиягь завай мадни яргъи жедай: журналдин нумрайра гьакьван гзаф цIийи, метлеб ва маракь квай малуматар, делилар ава. Им, гьелбетда, журналдин кьилин винивал, журналистрин  агалкьун я. За абуруз ихьтин агалкьун — «Алам» журнал вири жигьетрай вини дережажа аваз акъудун мубаракзава.

Журалдин ери мадни  хъсан хьун мурад яз, тешкилатчияр ва редакторар патал  агъадихъ галай хьтин фикирар лугьуз канзава. Сад лагьайди, журналдин гьар са нумрадин материалар, дуьньяда фадлай адет хьанвай къайда вилив хвена, са шумуд чкадал пайин (месела,  култура, искусство, музыка, архитектура ва мсб.), са пай лезги тайифайрин (агъулрин, будугърин, кърыцIрин, хиналугърин, рутулрин цIахуррин ва мсб.) културадиз талукь жен, гьар нумрани адан мана къалурзавай кьилерилай авалун.  Кьвед лагьайди, халкьдин мецин туькIуьнриз, литературадин эсерриз ва критикадиз (1- нумрада Г. Гьасановадин «Хцин далу чилив гузвач дидеди…» макъала, адан тIвар вучиз ятIани  лезги чIалал, текст урусдал кхьенва; 2, 3 ва 2013-йисан 1-лагьай нумрайра Р. Ризванован «Шарвили» эпосдикай макъалаяр ва маса материалар чапнава) еке чка тагун. Кьуд лагьайди, гзаф макъалаяр (Ф. Беделован «Лезги халкьдин календарар» 1-нумрада, Я.Яралиеван «Зи дамах, зи дерт — лезги чIал» макъала 3-нумрада ва мсб.) яргъи хьанва. Вад лагьайди, «Алам» илимдин журнал туш, ам тIили кIелдайбуруз талукь, абур гъавурда акьадай чIалал кхьенвай издание я. Гьа ихьтин кIалубда аваз ада кIелзавайбуруз къуллугъни авун лазим я.

Заз «Алам» журналдикай  чи халкьдин  меденият къалурзавай, гегьеншарзавай, машгьурзавай ва хуьзвай пак калам хьана канзава.

Къурбан Акимов,
профессор