И йикъара Дербент шегьердавай «Издателство ООО»-да шаир-публицист Азиз Мирзабегова чапдиз гьазурнавай «Феномен режиссера» тIвар алай улуб басмадай акъатнава. Улубдик талант авай актер, режиссер, Дагъустандин халкьдин артист, РСФСР-дин лайихлу артист Багъиш Айдаеван уьмуьрдикай, туькIуьрунрикай, сенятда агалкьунрикай материалар акатнава.
Б. Айдаев I932-йисуз Мискиска (Дагъустан, Дакъузпара район) дидедиз хьанва. Юкьван мектеб акьалтIарайдалай кьулухъ Москвада А. В. Луначарскидин тIварунихъ галай театрдин институтдин драмадин артиствилин факултет агалкьунралди куьтягьна, Дербентдавай Лезги театрдиз хтай Багъиш Айдаева ина са цIиргъ тамашайра кьилин ролар тамамарна. Адан Омар(«Сулак шагьид я» пьесада), Саид(«Ашукь Саид» драмада) образриз театрдин критикри чIехи къимет ганай. Гьавиляй I960-йисуз Москвада кьиле фейи Дагъустандин хару сенятдин ва литературадин декадада Лезги театрди гьазурнавай «Ашукь Саид» ва «Сулак шагьид я» тамашайрин кьведни уьлкведин кьилин шегьердани сегьнедал эцигнай.
ТуькIуьрнавайдан сифте гафуналди авалзавай кIватIалда актер, режиссер Б. Айдаевакай чара-чара йисара газет ва журналра чап хьанвай макъалаяр, театрдин критикрин къиметар, яр-дустари лагьанвай рикIин гафар, фикирар, веревирдер, рикIелхкунар, шаирри адаз талукь яз кхьенвай шиирар, гьакIни эцигнавай тамашайрин , ада театрдани кинода къугъванавай роларин сиягьарни галаз ганва. Лагьайбурун кьилел артистдиз-вичин кардин магьир устIардиз гьуькуматдин патай ганвай тIварарин, талукь макъалайрин, улубрин сиягьияр (шикилар гьеле лугьузвач) алава хъувуртIа «ктабдин ацIайвални масанвал» тIили виливди кьатIиз жен мумкин я. Маса гафуналди, лап кIватIалдиз «Актер, режиссер Багъиш Айдаеван энциклопедия»ни лугьуз жеда.
Улубда къейд ийизвайвал, дуьнядин драматургиядин шагь эсерар лезги сегьнедал эцигун адан багьа мурадрикай тир. «Эвленмиш хьун» тамашадилай гуьгъуьниз адаз В. Шекспиран «Отелло» трагедия сегьнедал эцигиз канзавай. Адалай гуьгъуьниз Европадин «Медия»… Амма фад атай ажалди адаз и багьа мурадар кьилиз акъуддай мажал ганач.
Ада 47 йис уьмуьрна… Амма ада и куьруь уьмуьр касди хьиз кьиле тухвана… Гзафбурувай виш йисуз тежедай кIвалахар ада вичин 47 йисан къене авуна. Вичин уьмуьр, вичин талант хайи халкьдиз бахш авурбур са чIавузни рекьидайди туш. Халкьди ахьтин ксар даим чпин рикIера хуьда. Ф. Шиллера са шиирда лагьанвайвал:
Девир патал чIехи крар акурбур,
Эбеди я халкьдиз къуллугъ авурбур!.
Эхь, Багъиш Айдаев хьтин ксар халкьдин рикIе, гьакIни лезги театрдин тарихда гьамиша амукьда. Вучиз лагьайтIа, абуру сагъзамаз кьван амалривди, краривди чпиз гуьмбетар эцигнава.
АЛАМ