Къуьн кутвазвай рухваяр
Ахцегьа Палчаеврин хсуси такьатрихъ вацIалай вегьенвай чарх алай 100 йисан муьгъ реставрация хъувуна. Н.Гъазалиева и хуьре къуватдин пуд трансформатор эцигна. Луткунрин хуьре Жигерхан Сулейманован къуватралди зурба «Самур» комплекс кардик кутунва, гьар са кIвализ газ тухунин кIвалахар гъиле кьунва. Хуьруьга «Просвещение» фондунин гьисабдай (адан президент М.Абдулкеримов я) надир спорткомплекс эцигна акьалтIарнава. Стхайри – Шириноври Ахцегь райондин Чепер хуьре газ тухунин кIвалахар худдик кутунва.
Ихьтин рухвайри, ватан кани карчийри чпин бизнес хайи районда регистрация авуникди цIи райбюджетдиз Абдулкеримован патай 30 миллион, Пашаеврин патай 15 миллион манатдин куьмекни хьанва.
Руьгь квай шиирар
Жегьил шаир Билал Адилован «Аваз хьурай «Перизада» япара» ва «Хайи мани»тIвар алай шииррин дерин мана чпел фикир желбдайбур хьанва.
Гьахъ гафар я: макьамрини манийри элдин руьгьдин дережа тайинарзава. РикIин тIалдивди лагьана канда – гзафбуруз халкьдин манийрикай гьич хабарни авач. ЦIийиз туькIуьрзавай маниярни чи дувулривай яргъа, маса авазрин бинедал алайбур я.
Халкьдин манияр сур чIаварилай чи културадин нехишар я, чаз чи бубайрилай аламай аманатар я. Вичин шиирра Билал стхади рикIин сидкьидай : «Им я чи музыка, им я чи руьгь, им я чи култура»,-лугьузва:
Хайи мани – халкьдин мани,
Гьикьванни я вун чаз кани!
Девиррилай гел хьиз амай
Лезгивилин кьел галамай.
Кьуру дамахар
Зун дустунихъ илифнавайла, адан кIвале Урусатдай атанвай са мугьманни авай. А урус зи дуст Шамилахъ галаз аскервиле санал хьайи волгоградви Михаил тир.
Советрин девир, жегьил чIавар, аскервилин йикъар рикIел хкиз, хъвер-зарафатни ийиз, чна хушдиз ял язавай. ГьикI ятIани ихтилат халкьарин адетрикай кватна. Михаила лугьуда:
— Квехъ чи урус халкьдин векилри чешне къачуна канзавай гзаф хъсан адетар, къилихар ава. Амма куьбурук лап виле акьадай, и патал алайдаз хъел ва хъвер гъидай хьтин хесетарни ква.
— Мисал патал гьихьтин? – наразивал кваз жузуна чна.
— Заз инани, Волгограддани, маса чкайрани акуна, куьбурукай гзафбуру кьуру дамахарда. Яни, арадал затI алачиз, гьакъикъи делил авачиз чеб кар алакьдайбур яз, масадалай вине ва чпихъ вири авайбур яз къалурда. За мисал гъида. И йикъара зун Шамил дустунихъ галаз адан мукьвадан мехъерик хьана. Залдин екевал, суфрайрал алай цIуд, къад жуьре хуьрекар, мехъеррин мугьманрин кьадар акурла, за Шамилавай хабар кьуна: «Ви мукьвада гьина кIвалахзавайди я?» «Мехъеррин иеси водител я»,-лагьана ада. Зун тежер кьадар тажуб хьана. Икьван харжияр вуч патал я? Зун гъавурда акьурвал, масабурун вилик кьуру дамах авун патал.
Нагьакьан крар
И йикъара зи къуншияр, маса миллетдин векилар тир Велини Исли са лезги хуьряй мехъерикай хтанвай. Са кьил чIугваз фейи за абурувай «куьн лезгийри рази жедайвал кьабулнани?» лагьана хабар кьуна.
— Гаф авач, са чи дустари ваъ, абурун мукьва-кьилийрини чун фадлай такунвай, вил галай мугьманар хьиз кьабулна.
Амма, алай девирдихъ галаз кьан тийизвай са куьгьне адетни акуна: кьуьлзавай дишегьлидин гъиле пул тун. Дугъри я, шабаш паталай атай мугьмандиз, я тахьайтIа вуна гьуьрметзавай дишегьлидиз кьуьл ийидайла гудай адет бязи чкайра ава, амма ам музыкантрин (кьавалрин) вилик квай кьватидиз вегьедач. Куь патара масакIа я.
Велиди лагьай и гафари зи рикIизни хуш тежезвай мехъеррин адетар хкана.
Чи мехъеррик эгер яр-дустунин мукьва дишегьлидихъ галаз кьуьлуьз кан хьайитIа, ваз ахьтин мумкинвал гузвач. Вун кьуьлуьник экечIайвалди, эвер тавунвай са жерге дишегьлияр аквада ваз кьуьлзавай. Абурун гъилерани са кьуьлзавай итимри ваъ, гьакIни къваларилай къвез, а касдиз хатурзавай ксарини шабашар твада.
Мехъер ийизвай хцин дидедини вири алай-алайвал туна, сумкани къуьнуьхъ вегьена, вичи кьуьлни ийида, кьуьлуьник квай цIиргъина авай дишегьлийриз шабашар гуз жеда.
Зун са шумуд хуьре – даргийрин, аваррин, къумукьрин, лакрин мехъерик хьана. Заз анра, чи патара хьиз, шабаш гун мехъерин кьилин лишан яз санани акунач.
Нагьакьан мад са кардикай рахан. Руш гъуьлуьз тухузвай вахтунда кьиле физвай мярекатда адан диде-бубади кьуьл авун чIехи айиб яз гьисабдай. Гила лагьайтIа, кьуьлер гъуьлуьз тухузвай рушарин дидейринни бубайринбур жезва.
Адетдин кардиз элкъвенва
ЧкIизвай хизанрин кьадарар Дагъустандани артух жезва. Виликдай хуьрера са хизан чкIайтIани, ам лап еке бедбахтвал яз кьабулзавай (мукьвабурни гьасятда гъуьлни паб меслятдал хкиз, хизан хуьз алахъдай). Гила ам адетдин кардай кьазва. Месела яз, Дагъустанда са йисуз цIийиз 6741 хизан кутунатIа, гьа-гьа йисуз ина 2144 хизан чарани хьана.
Икьван кьадарда жегьил хизанар чара хьунин себеб вуч хьурай эхир? Чара хьайи дишегьлийривай хабарар кьурла малум хьайивал, кьилин тахсир эрекь-чехир хъунихъ, байгьуш чIугунихъ галаз алакъа ийизва (41 процент). Уьмуьрдай жуван кIвалер тахьуни -26 процент, диде-буба, мукьвакьилияр жегьил хизанрин арайра гьахьуни, датIана «тарсар» гуни I4 процент хизанар къакъудзава. ГьакI и жергеда кIвалах тахьун, виликан хушвал, ихтибарвал квахьун, гъуьлуьн везифаяр кьилиз акъуд тавун ва маса себебарни ава.
Кьведра дуьнядин чемпион
Туьркиядин Самсун шегьерда гъилерикай ва я кIвачерикай магьрум инсанрин арада паратхеквондодай дуьнядин чемпионат кьиле фена. Ана 36 уьлкведай 120-дав агакьна спортсменри устадвал къалурна. Урусатдин хкянавай командадик квай, бине Белиждай тир лезги руш Севил Абдулова чемпионвилин тIварцIиз лайих хьана.
Севила алатай йисуз Москвада кьиле фийи акъажунрани I-чка кьунай.
Спортдин и жуьре 2020-йисуз Токиода кьиле фидай Параолимпиададин къугъунрин программадик кутунва. Чна Севил гьанайни чемпион яз хкведайдак гьич са шакни кутвазвач.
Гьазурайди гиливи Руслан йа.