Yer üzündə minlərlə xalq yaşayır, lakin bunlardan cəmi iyirmi üçünün özünəməxsus qəhrəmanlıq eposu vardır. Fin-uqor xalqlarının «Kalevala», fransızların» Roland nəğmələri», azərbaycanlıların «Kitabi-Dədə Qorqud», qırğızların «Manas», hindlilərin «Mahabharatta», yunanların «İliada»və s. buna misal ola bilər.
Özünəməxsus xalq dastanına malik xalqlardan biri də öz qəhrəmanlıq tarixi ilə fəxr edə biləcək ləzgi xalqıdır. Onun qəhrəmanlıq dastanı «Şarvili»nin yaşı, tədqiqatçıların dediyinə görə, iki min ildən artıqdır.
Dastanın yığılması və araşdırılması işinə ötən əsrin ortalarında başlanmışdır. Bu çətin və məsuliyyət tələb edən işdə folklorçu alim Ağalar Hacıyevin, yazıçı İsgəndər Qazıyevin, şairlərdən Zabit Rizvanov və Bayram Səlimovun zəhmətini qeyd etməliyik.
«Şarvili» dastanı ləzgi və rus dillərində çap olunmasına baxmayaraq, azərbaycanlı oxucular həmin dastan haqqında cüzi məlumata malikdirlər.Bu da həmin folklor nümunəsinin Azərbaycan dilinə tərcümə edilməməsindən irəli gəlir (Qeyd etməliyik ki, dastandan bəzi parçaları V.Müşkürvinin 2013-cü ildə Bakıda çap etdirdiyi «Ləzgi poeziyası antologiyası» kitabında verilmişdir.)
Dara düşən məqamda
Çağırarsız üç dəfə:
-Ay Şarvili, tez yetiş!
Dadımıza çat!-deyə…
Artıq on beş ildir, ləzgi xalqı özünün igid oğlunun şərəfinə qədim Axsah(Axtı) şəhərində «Şarvili» bayramı keçirir. Cari ilin avqust ayının 1-2-də başa çatmış bayram tədbirlərində Rusiya Federasiyasının müxtəlif yerlərindən, Azərbaycan Respublikasından, hətta Avropa ölkələrindən gəlmiş qonaqlar, Cənubi Dağıstanın bütün rayonlarından nümayəndələr iştirak etmişlər. Bayram günlərində musiqiçilər, tətbiqi sənət ustaları, idmançılar, yazıçı və şairlər öz istedadlarını nümayiş etdirmişlər.
Ənənəvi xarakter almış və artıq 15-ci dəfə keçirilən «Şarvili» bayramı xalqlar arasında dostluğu, qardaşlığı və sülhü tərənnüm etməklə yanaşı, Yer üzünə səpələnmiş ləzgi xalqını birliyə, vətənə məhəbbətə, doğma dilin inkişafına çağırır.
Vaqif Müşkürvi