Седакъет Керимова са шаир, прозаик ва публицист хьиз заз чиз гзаф йисар я. Лап жегьил тир чIаварилай за адан газетра азербайжан чIалал акъатзавай макъалаяр, шиирар ва гьикаяяр чIехи гьевесдалди кIелнай. А эсерри зи рикIе абурун автордикай гзаф хуш гьиссер арадал гъанай. Седакъет ханумдин хизанни зи хайи хуьр тир Агъа Лакардихъ галаз сих алакъада хьайи хизанрикай сад я. Адан буба Къайинбег халуди яргъал йисара чи хуьре жавабдар къуллугърал, диде Куьбра ханумдини чи хуьруьн мектебда муаллимвиле кIвалахайди я. Абуру кьведани чи хуьруьн жемятдин патай чпиз еке гьуьрмет къазанмишнай. Лакарвийри гилалди абурун тIварар гьамиша дерин разивилин гьиссералди рикIел хкизва. ЯтIани заз Седакъет ханумдихъ галаз мукьувай танишвал авачир. Заз ам вич акунвачир. Сад лагьай сеферда зун адал 1992-йисан 20-майдиз КцIар шегьерда Лезги Няметан юбилейдал дуьшуьш хьанай. И мярекатда С.Керимовади вичин дидед чIалал кхьенвай сад лагьай шиир — «Лезгинкадал илига» — кIелнай. Шиир заз гзаф бегенмиш хьанай ва гьавиляй за адавай а шиирдин гъилелди кхьенвай текст къачуна, ам а чIавуз за акъудзавай «РикIин гаф» газетда, кьилелай автордин шикилни алаз, чапнай. Шиир кIелдайбуру гзаф хушвилелди кьабулнай. И карди вичик луварар кутур С.Керимовади мадни чIехи гьевесдалди лезгидалди кхьинар давамарнай. 1995-йисуз хайи чIалал акъатай вичин сад лагьай ктабдизни Седакъет ханумди дидед чIалал кхьей сифте шиирдин — «Лезгинкадал илига» — тIвар ганай. Гьа ктабдилай гуьгъуьниз авторди мад дидед чIалал «Къарагъ, дуьнья, лезгинкадал кьуьлериз!» (1998), «Мад са гатфар» (2003), «Къайи рагъ» (2003), «Рагъ хъуьрезва» (2006), «КцIар-Гусар» (2011) ва «Чалакай баллада» (2012) тIварар алаз ктабар акъуднай.
Санлай къачурла, алай девирда С.Керимова, лезги, азербайжан ва урус чIаларал акъатнавай, 16 ктабдин автор я. Художественный эсерар ада кьве чIалал — лезги ва азербайжан, публицистикадин эсерар пуд чIалал — лезги, азербайжан ва урус чIаларал кхьизва. Яратмишунрал машгъул тир ксариз са шумуд чIалал кхьин гьикьван четин кар ятIа хъсандиз чизва. Амма Седакъет ханумди и пуд чIалан алемдани вич гъетре гьуьле хьиз гьиссзава.
Лезгидал акъатнавай вири ктабра С.Керимовадин позиция сад я: ада хайи чIалаз къуллугъуниз, хайи Ватандал кьару хьуниз, лезги меденият вини дережайриз акъудуниз эвер гузва ва хайи чIалан такьатрикай хийир къачуна, лезги чилин мензерайрин гуьрчегвал, инин инсанрин къилихрин гуьзелвал, руьгьдин алемдин девлетлувал къалуриз алахънава.
Хъсан шаир, прозаик ва журналист хьунилай гъейри С.Керимова гьакIни хъсан драматургни я. Икьван гагьди ада хци драматический конфликтар авай маналу пьесаярни арадал гъанва. Абур къенин йикъан лезги сегьнедиз важиббур я ва и пьесайри фад-геж чи милли сегьнеда чка кьунихъ чна умуд кутазва.
Седакъет ханум хъсан таржумачини я. Ада Азербайжандин литературадай гзаф тIвар-ван авай шаиррин шиирар лезги чIалаз таржума авунва. Мисал яз, Агьмед Жавадан, Самед Вургъунан, Гьуьсейн Арифан, Рамиз Къусарчайлыдин, Шерафет Дагъыстанлыдин ва масабурун чIалар къалуриз жеда.
1997-йисуз Седакъет Керимова «Самур» газетдин редактор тайин хьун чи халкьдин тарихда лишанлу вакъиайрикай сад хьанай. Пешекар журналист хьиз вичин везифайрив жавабдарвилелди эгечIай Седакъет ханумди бажарагълу шаир ва журналист тир Муьзеффер Меликмамедовахъ галаз санал са тIимил чIавалай газет кIвачел ахкъудна, адакай кIелдайбурун рикI алай са газет, халисан халкьдин трибуна авуна.
Седакъет ханум гьакIни бажарагълу композиторни я. Ада вишелай виниз манияр теснифнава. Абур Магьира Ширинова, Жемиля Залова, Роза Гьажимурадова, Жавагьир Абдулова, Руслан Пирвердиев хьтин устад манидарри тамамарзава. Абура лезги халкьдин къадим тарихдин, къадим манийрин колорит, хайи чилин нефес ва атир гьисс жезва. Ада «Сувар» тIвар алаз лезги манийрин ва кьуьлерин ансамблни арадал гъанва ва вични гьа ансамблдин регьбер яз цIуд йисалай виниз я. Ансамблди чи халкьдин арада чIехи гьуьрмет ва машгьурвал къазанмишнава.
С.Керимовадин яратмишунрикай рахадайла, ада чи халкьдин этнографиядиз талукь яз арадал гъайи кьве документальный фильмдикайни рахун тавун дуьз жедач. Зун а фильмайриз килигайла, абуру зи рикI чкадилай юзурнай ва заз а фильмайрикай жуван веревирдар кхьена, газетрин чинриз акъудиз кIан хьанай. Амма гьар йикъан къайгъуйри, крари заз и фикир кьилиз акъуддай мажал ганач. ГьакIни шумуд сеферда заз Седакъет ханумдин яратмишунрикайни жуван веревирдар кхьиз кIан хьанай, гьар сеферда за гъиле кьур кар зуракI яз амукьнай. Амма и сеферда и кар кьилиз акъудун чарасуз я…
Са инсандилай икьван кIвалахар алакьун, адахъ абур кьилиз акъуддай къуват хьун им аламатдин кар я. За гьамиша и инсандин энергиядал, зегьмет чIугваз алакьунин бажарагъдал, гьевеслувилел гьейранвалзава ва адаз рикIин сидкьидай алхишзава. Седакъет ханум хьтин инсанри чи чIални меденият вилик тухузва ва ам арадай акъатуникай, рекьиникай хуьзва. И кардиз килигна чна адаз гьамиша аферин лугьун, чалай алакьдай гьуьрмет авун лазим я.
С.Керимовадин яратмишунрикай, ада кьиле тухузвай гзаф важиб тир кIвалахрикай гзаф рахаз жеда. Амма, чи фикирдалди, адакай виридалайни хъсандиз адан эсерар чеб рахазва. Чна чи халкьдин векилриз виридаз адан эсерар дикъетдалди кIелун меслят къалурзава.
За гьамиша Седакъет вах Максим Горькийдин «Изергиль къари» гьикаяда авай Данкодиз ухшар гъизва. Данкоди хьиз адани вичин рикI хурай акъудна, ам са чирагъ хьиз кьуна, хайи халкьдин рехъ экуь ийизва, лезги меденият вилик финиз, ам вини дережайриз акъатуниз къуллугъзава…
Алай йисуз С.Керимовадин 60 йис тамам жезва. За рикIин сидкьидай адаз и юбилей мубаракзава. Къуй хайи халкьдин меденият вилик тухунин рекье адахъ мадни чIехи агалкьунар хьурай! Ам яратмишунрин мадни чIехи дережайрив агакьрай! Аллагьди адаз мадни кьакьан синерал хкаж жедай къуват гурай!
Азиз МИРЗАБЕКОВ
Филологиядин илимрин кандидат, зари