Вичи кхьей пьесаяр дуьнядин драматургиядин виридалайни багьа ва виридалайни вини дережада авайбур яз гьисабзавай Уилям Шекспир гьакIни хъсан шаир хьиз эдебиятдин тарихда гьатнава. Адан вири ирс 37 пьесадикай, 4 поэмадикай ва 154 сонетдикай ибарат я.

Адан гилалдини гьужетунар кьиле физва. Алимрикай са бязибуру университетдин тагьсил къачун тавунвай са касдивай акьван дерин философиядин мана авай эсерар кхьиз тежедайди ва а эсеррин халисан автор Бен Жонсон тIвар алай са маса кас тирди субутиз алахъзава. Амма абурун кьиле фенач ва садалайни а эсеррин автор Шекспир туширди субутиз алакьнавач. 

Са вахтара драматург Бен Жонсона адакай лагьанай: «Шекспир тек са вичи уьмуьрай девир патал ваъ, вири девирар патал чIехи сеняткар яз амукьда». И гафарин дуьзвал фаданлай субут хьанва.

 

ДУЬНЯ ТЕАТР Я

(«Квез хуш къведатIа?» комедиядай)

Дуьня театр я, малум я и кар, 

Артистар я вири: итимар, папар. 

 

Атун, хъфин ава ина гьар садаз, 

Роль тамамрун регьят кар хьиз жемир ваз. 

 

Эсерар я ина ирид пердедин, 

Ирид роль къугъвазва гьар са бендеди. 

 

Сифтедай лап ажуз са аял жезва, 

Кстахвализ даим, йиф-югъ ишезва. 

 

Вахтар фена, чIехи хьайила бицIек, 

Мектебдиз бембецI хьиз шткун жезва тек. 

Ктаб-дафтарди ам ийизва бизар, 

Чин атIугъиз, адаз дуьнья жезва дар. 

 

Са тIимил чIавалай ашкъида гьатда, 

РикIик муьгьуьббатдин ялав акатда. 

 

Сефилдиз шиирар лугьуда ярдиз, 

Вичин сир акъудда ада ашкардиз. 

 

Ахпа аскервилин вахтар агакьда. 

ВикIегь яз, адалай гьар кар алакьда.

 

Дяведа галтугда ам машгьурвилихъ, 

ТIвар-ван акъудунихъ жеда ам къаних. 

РикIик хъиле зурзун кутада адан, 

На лугьуди я ам хер алай аслан. 

 

Вад лагьай сегьнеда ам гьаким жеда, 

Векъивал гумачиз милайим жеда. 

 

Вилик хкатнавай руфуни чIехи, 

Ам са кIекрез ухшар ийзва хеси. 

 

Къайда-къанундикай жеда ам рахаз, 

Даима насигьат гуз идаз-адаз. 

 

Гьа ихьтин рафтардив, гьа икI гьар юкъуз, 

Алахъда ам вичин роль кьиле тухуз. 

 

Ажуз яз ам ругуд лагьай пердеда, 

Эхиримжи йикъар гьисабиз жеда. 

 

Югъ-йикъавай адан беден цIрада, 

Парталрин къене ам цIам хьиз аквада. 

 

Хуррам, гур ванцикай амукьдач лишан,

Ван аялдин ван хьиз акъатда адан. 

 

АлтIуш жеда адал виш жуьре азар, 

Ийиз жеда факъир йиф-югъ агьузар. 

 

Эхиримжи перде агакьай чIавуз, 

Алахъда ам вични шаддаказ тухуз. 

 

Амма зайифвили тадач шадвализ, 

ЦIийи кьилелай ам жеда аял хьиз.

 

Магълуб тир гими хьиз хкведа кьерел, 

Секиндиз кьабулда атай кар кьилел. 

 

Беден тамам зайиф, къуватсуз жеда, 

Сарарни амачиз ам ажуз жеда.

 

ГАМЛЕТАН МОНОЛОГ

(«Гамлет» трагедиядай)

Я уьмуьр, я кьиникь! Суал икI я, икI! 

Дуьз яни кьисметдин зарбайрин вилик 

Ажуз хьун, ужуз хьун, са лукIран саягъ?! 

ТахьайтIа кьадани гъиле за яракь, 

Гьахъсузвилихъ галаз тухун патал женг?! 

Я гъалиб жеда зун, я жеда зун терг!

Кьиникь! — и дуьнядал гьар дерт, гьар са гъам

РикIелай алудун, алудун тамам, —

Им яни зи макьсад, им яни мурад?! 

Эбеди яз ксун хьана уьмуьр кьатI, 

Рекьин ахвариз фин, ахварар акун. 

Регьят туш и сирдин гьавурда акьун: 

Яраб кьейи чIавуз инсандиз гьихьтин 

Ахварар аквазва? Жаваб я четин. 

Ийизвайвиляй и кардикай фикир, 

Бахтсуздаказ кьиле физва чи уьмуьр. 

ТахьайтIа девирдин залан тир парар, 

Гьакимрин гьахъсузвал, къалпвал, тапарар, 

Кьуд пата алчахвал, нягьсвал, усалвал,

Явавал, небгетвал, гьакIни фашалвал, 

Ни эхдай и дердер, крар абуруз 

Са хенжелдин зарба бес жедай чIавуз?! 

Кьиникьдин сиреркай, а дуьнядикай, 

Фейиди техкведай а уьлкведикай, 

Инсанрин рикIера авачиртIа кичI, 

Уьмуьрдин пар абру эхдай тушир гьич. 

Хъсан я муьтIуьгъ хьун зиллетдиз чидай, 

Фидалди уьлкведиз жуваз течидай. 

Гьа и фикирди чун вири кичIерхъан 

Ийизва тазвач чахъ я жуьрэт, аман. 

Лап чIехи хиялар, чIехи мурадар 

Гьавиляй терг жезва, чи рикI жезва тIар. 

Бес я веревирдар! Офелия, зи цуьк, 

Дуьа ийидамаз на, эй малайик, 

Зи гунагьрилайни гъил къачун патал, 

Аллагьдиз минета, зи рикIин хиял!

 

 

 

66 

 

Заз кьиникь канзава, амач захъ къуват, 

Таб гуз жезмач завай ягьсузвилериз. 

Нурдал гъалиб жезва мичIер, зулумат, 

Гъахъвал магълуб жезва гьахъсузвилериз.

 

Намус есир хьанва намуссузвилиз,

Михьивилин къимет гзаф ужуз я. 

Акьул муьтIуьгъ хьанва акьулсузвилиз, 

Къуват гужсузвилин вилик ажуз я.

 

 

Илгьамдин сивиз къе янава хьи тIвал, 

Семевал хьиз кьазва дуьзвал, гьакъикъат. 

Авамвилел ала камалдин партал, 

Кьуд пата — тапарар, къалпвал, мусибат.

 

Заз кьиникь канзава, хьанва зун ажуз, 

Амма гьикI тада вун текдаказ, ялгъуз?!

 

Элкъуьрайди: Азиз Мирзебегов